Faqe 1
Faqe 2
Faqe 3
Faqe4
Faqe 5
Faqe 6
Faqe 7
Faqe 8
Faqe 9
Faqe 10
Faqe 1
Qëllimi
Zgjerimi i njohurive të personelit shëndetësor në kujdes parësor për një menaxhim sa më të mirë të stresit të shkaktuar në vendin e punës në mënyrë që të përmirësohet performanca e punës dhe të ruhet mirëqënia e secilit individFaqe 2
Objektivat
- Zgjerim të profilit individual profesional mbi metodat specifike të adresimit të stresit, menaxhimit të tij dhe përmirësimit të cilësisë profesionale.
- Aftësim mbi metodat bashkëkohore për adresimin dhe menaxhimin e stresit të shkaktuar në vendin e punës.
- Praktikimi mbi metodat e menaxhimit të stresit dhe ndarja e tyre me kolegët.
Faqe 3
ÇFARË E SHKAKTON STRESIN NË VENDIN E PUNËS?
- Organizimi jo i mirë i punës, mënyra se si ndërtohet profili i punës së secilit dhe mënyra se si menaxhohet puna, janë faktorë që mund të gjenerojnë stres te punonjësit.
- Kërkimet në këtë fushë tregojnë se puna bëhet më stresante, kur kërkesat dhe presioni i saj ndaj punonjësve nuk përputhen me njohuritë dhe aftësitë profesionale të tyre dhe kur stafi drejtues nuk i mbështet ata sa duhet.
- Studime të shumta kanë hedhur dritë mbi një sërë faktorësh të cilët ndikojnë në rritjen e nivelit të stresit te punonjësit, por duhet të mbahet parasysh se këta faktorë nuk janë universalë por lidhen dhe me kulturën e një vendi.
- Bazuar në një studim të kryer nga fondacioni Fredrich Ebert në vitin 2019, “Mbi stresin e punës në Shqipëri”, u gjet se faktorët të cilët ndikonin në rritjen e nivelit të stresit në punë te punonjësit shqiptarë janë si më poshtë:
– presioni i kohës;
– paqartësia e rolit;
– konflikti i rolit;
– mungesa e promovimit;
– vështirësia në delegimin e punëve;
– puna jo e mirë në grup;
– mungesa e pjesëmarrjes në vendimmarrje;
– trajtimi i pabarabartë në punë;
– angazhimi në detyra të vështira ;
– niveli ulët i pagës.
Faqe4
Burimet e stresit
- Personal – duke interpretuar negativisht atë që shohim dhe dëgjojmë
- Ambiental – trafiku, zhurma, hapësirë zyre joefikase
- Social – punë, familje, marrëdhënie
- Fizike – dhimbje kronike, pagjumësi
Faqe 5
Shkaqet e stresit
Shkaqet e jashtme të stresit:
- Familja
- Puna
- Shoqëria
Faqe 6
Shkaqet e jashtme të stresit – familja
- Vdekja e bashkeshortit/es
- Divorci
- Rënia në burg
- Sëmundja e një pjesëtari të familjes
- Vdekja e një anëtari të familjes
- Shkollimi i fëmijës
- Mungesa e strehimit
- Martesa, etj
Shkaqet e jashtme të stresit – puna
- Profesioni
- Kërkesat e punës
- Afatet kohore
- Mbingarkesa në punë
- Përgjegjësia
- Kushtet fizike të punës, etj
Shkaqet e jashtme të stresit – shoqëria
- Statusi social
- Edukimi
- Seksi
- Socializimi
- Statusi i emigracionit ose gjuhës
- Presioni i bashkëmoshatarëve apo shkaqeve të tjera të margjinalizimit shoqëror
Faqe 7
Shkaqet e brendshme të stresit:
- Pesimizmi
- Pamundësia për të kaluar situatat e pasigurta
- Mungesa e fleksibilitetit
- Mendimet negative
- Pritshmëri jorealiste/perfeksionizëm
- Të duash gjithçka ose asgjë
Faqe 8
Programi për ngritjen e kapaciteteve psiko-sociale
“Vlerësimi i nevojave psiko-sociale në Shqipëri për menaxhimin e stresit te ofruesit e kujdesit shëndetësor parësor në rajonin e Ballkanit”
Prill, 2016Faqe 9
Rezultatet
- Mars – prill 2016 u intervistuan 40 mjekë dhe infermierë në kujdesin shëndetësor parësor në qytetin e Tiranës dhe fshatrat përreth
- 10 intervista me infermierë, 10 me mjekë në QSH në qytet
- 10 intervista me infermierë, 10 me mjekë në 10 fshatra
Faqe 10
Burimet e stresit të personelit të KSHP:
- Pagat e ulëta – të gjithë të intervistuarit e vlerësuan si burim kryesor të stresit pagën e ulët dhe mungesën e resurseve
- Mbingarkesa e punës – u konstatua në shumicën e QSH të Tiranës
- Sjellja e pacientit dhe mungesa e specialistëve – ishte burim stresi për QSH në fshatra
- Transporti – stresor i madh për fshatrat
- Komunikimi me pacientët – stresor në qytet dhe fshatra
- Infrastruktura dhe objektet e QSH – në shumicën e QSH
- Ankesat e pacientëve – burim stresi për të gjithë të intervistuarit
- Mungesa e medikamenteve dhe paisjeve – burim stresi qytet/fshat
- Siguria e stafit – stresor për të gjithë të intervistuarat femra (abuzimi verbal, fizik, frika ndaj sëmundjeve infektive)
- Mungesa e respektit dhe vlerësimit – roli i medias problem madhor në qytet
- Trajnimet dhe ngritja e kapaciteteve – kërkesë nga të gjithë
- Menaxhimi i qendrave të KSHP – shumica mendojnë se drejtori nuk mund të ndryshojë sistemet
- Infermierët kanë raportuar nivel stresi më të lartë sesa mjekët
- Të gjithë raportuan nivel stresi më të lartë për kolegët sesa për veten e tyre
Faqe 11
Faqe 12
Faqe 13
Faqe 14
Faqe 15
Faqe 16
Faqe 17
Faqe 18
Faqe 19
Faqe 20
Faqe 11
Mekanizmat e përballjes me stresin
- Kafeja – mekanizmi kryesor i përballimit të stresit (me kolegë, miq, familjarë)
- Relaksimi
- Leximi
- Lutja
- Biseda me miq, familjarë
- Shmangia e të menduarit për çdo gjë
- Të menduarit pozitivisht
- Ecja
- Këndimi
Faqe 12
Rekomandime:
- Mbështetje morale ndaj stafit, mbrojtje nga publiciteti negativ.
- Asistencë për planifikimin e takimeve për pacientët, personelin administrativ.
- Rivendosja e çertifikatës së vlerësimit dhe/ose ceremonitë e vlerësimit.
- Shpërndarje e ngarkesës së punës.
- Takime të rregullta të stafit, konsultime ndërsektoriale dhe mbikëqyrje e strukturuar.
- Trajnime për çështjet e shëndetit mendor
- Organizimi i aktiviteteve të stafit (si udhëtime në terren për stafin).
- Edukim shëndetësor i komunitetit
- Trajnime të rregullta të stafit për teknikat e menaxhimit të stresit.
Faqe 13
Ҫfarë është stresi?
- Stresi është reagimi i mendjes dhe trupit për të ndryshuar
- Nuk është një sëmundje
- Por nëse stresi është intensiv dhe vazhdon për disa kohë, kjo mund të sjellë probleme të shëndetit mendor dhe fizik (psh depresion, shok traumatik, sëmundje të zemrës)
Përkufizimi i stresit
“Një gjendje e mosbalancimit psikologjik dhe fiziologjik që vjen nga pabarazia midis kërkesës së situatës dhe aftësisë dhe motivimit të individit për të pëmbushur këto nevoja” Faqe 14
Burimet e stresit në punë:
- Profesioni
- Kërkesat e punës
- Afatet kohore
- Mbingarkesa e punës
- Përgjegjësia
- Kushtet fizike të punës, etj
Faqe 15
Llojet e stresit:
- Stresi mund të jetë pozitiv ose negativ – Stresi pozitiv (Eustresi) – kur situata ofron një mundësi për një person që të fitojë apo arrjë qëllimet, shërben si motivues për performancë maksimale – Stresi negativ (Distresi) – ndjenjë e pakëndshme kur një person përballet me problemet sociale, fizike, organizative dhe emocionale dhe ngecjes prapa në përgjegjësitë e tij
- Gjeneral (më i përhapuri, largohet për 1-2 ditë pa ndërhyrje)
- I akumuluar (akumulohet në trup duke vështirësuar shpërfilljen e pasojave serioze fizike, ankth serioz mendor)
- Akut traumatik (vjen nga incidente kritike, prodhon stres të konsiderueshëm psikologjik dhe është reagim normal ndaj ngjarjeve jonormale)
- Post traumatik (është i rëndë si pasojë e traumave psikologjike të rënda, incidente kritike, jep ndryshime që zgjasin)
Faqe 16
Shenjat e stresit:
- Fizike
- Emocionale
- Të sjelljes
- Konjitive
Faqe 17
Shenjat fizike
- Dhimbje
- Diarre ose kapsllëk
- Të përziera, marramendje
- Dhimbje gjoksi, takikardi
- Humbja e dëshirës seksuale
- Ftohje të shpeshta ose grip
Shenjat emocionale
- Depresioni
- Ankthi dhe axhitimi
- Rënie e humorit, nervozizëm ose zemërim
- Tronditja
- Vetmia dhe izolimi
- Probleme të tjera mendore ose emocionale
Shenjat e sjelljes
- Ҫrregullim i të ushqyerit
- Ҫrregullim i gjumit
- Izolimi
- Papërgjegjshmëria
- Alkoolizmi, duhanpirja ose marrja e ilaçeve
- Tike nervore
Shenjat konjitive
- Probleme me kujtesën
- Rënie e përqëndrimit
- Gjykim i dobët
- Pesimizëm
- Anksiozitet
- Brengosje e vazhdueshme
Faqe 18
Faktorët që ndikojnë në zbutjen e stresit:
- Rrethi mbështetës (anëtarët e familjes, miqtë, të afërmit)
- Vetëkontrolli (vetëbesimi, aftësitë për të ndikuar në ngjarje, përballja me sfidat)
- Qëndrimi dhe perspektiva (këndvështrimi i jetës, optimizmi, shpresa)
- Kontrolli i emocioneve (aftësia për të identifikuar dhe trajtuar mirë emocionet)
- Njohuritë dhe përgatitja (sa më shumë informacion – aq më lehtë përballohet stresi)
Faqe 19
Adaptimi me stresin…
Varet nga:
- Burimet e stresit
- Llojet e stresit
- Faktorët personal
Fazat e adaptimit të stresit
- Reagimi i alarmit (takikardi, rritje e adrenalinës)
- Rezistenca (nervozizëm, zhgënjim, përqendrim i dobët)
- Lodhja (nga stresi i zgjatur ose kronik, depresion, ankth, rënie e imunitetit)
Faqe 20
Teknikat e menaxhimit
Pranimi i stresit
Disa burime stresi janë të pashmangshme psh, vdekja e një të dashuri
- Mos u mundoni të kontrolloni të pakontrollueshmen, përqëndrohuni në gjërat që mund të kontrolloni
- Shikoni anën pozitive “Ajo që nuk na vret, na bën më të fortë“
- Ndani ndjenjat tuaja, bisedoni me një mik të besuar ose terapist
- Mësoni të falni, lirojeni veten nga energjia negative duke falur dhe duke vazhduar përpara
Krijo kohë për argëtim dhe relaksim
Mënyra të shëndetshme për t’u larguar nga stresi:
- Dil shëtitje
- Kalo kohë në natyrë
- Telefono një mik të mirë
- Lexo një libër të mirë
- Dëgjo muzikë
- Shiko një film komedi
- Masazh
- Përsiatje
- Yoga
- Aromaterapi
- Hidroterapi
- Frymëmarrje diafragmatike
- Meditimi
- Menaxhimi i kohës
- Komunikimi i sinqertë
- Të kërkuarit ndihmë
Mënyra jo të shëndetshme të menaxhimit të stresit:
- Varësia nga alkooli, droga, seksi, bixhozi, etj
- Duhanpirja
- Mbi-ngrënie
- Të qenurit perfeksionist
Qëllimi
Zgjerimi i njohurive të personelit shëndetësor në kujdes parësor për një menaxhim sa më të mirë të stresit të shkaktuar në vendin e punës në mënyrë që të përmirësohet performanca e punës dhe të ruhet mirëqënia e secilit individ
Objektivat
- Zgjerim të profilit individual profesional mbi metodat specifike të adresimit të stresit, menaxhimit të tij dhe përmirësimit të cilësisë profesionale.
- Aftësim mbi metodat bashkëkohore për adresimin dhe menaxhimin e stresit të shkaktuar në vendin e punës.
- Praktikimi mbi metodat e menaxhimit të stresit dhe ndarja e tyre me kolegët.
ÇFARË E SHKAKTON STRESIN NË VENDIN E PUNËS?
- Organizimi jo i mirë i punës, mënyra se si ndërtohet profili i punës së secilit dhe mënyra se si menaxhohet puna, janë faktorë që mund të gjenerojnë stres te punonjësit.
- Kërkimet në këtë fushë tregojnë se puna bëhet më stresante, kur kërkesat dhe presioni i saj ndaj punonjësve nuk përputhen me njohuritë dhe aftësitë profesionale të tyre dhe kur stafi drejtues nuk i mbështet ata sa duhet.
- Studime të shumta kanë hedhur dritë mbi një sërë faktorësh të cilët ndikojnë në rritjen e nivelit të stresit te punonjësit, por duhet të mbahet parasysh se këta faktorë nuk janë universalë por lidhen dhe me kulturën e një vendi.
- Bazuar në një studim të kryer nga fondacioni Fredrich Ebert në vitin 2019, “Mbi stresin e punës në Shqipëri”, u gjet se faktorët të cilët ndikonin në rritjen e nivelit të stresit në punë te punonjësit shqiptarë janë si më poshtë:
– presioni i kohës;
– paqartësia e rolit;
– konflikti i rolit;
– mungesa e promovimit;
– vështirësia në delegimin e punëve;
– puna jo e mirë në grup;
– mungesa e pjesëmarrjes në vendimmarrje;
– trajtimi i pabarabartë në punë;
– angazhimi në detyra të vështira ;
– niveli ulët i pagës.
– paqartësia e rolit;
– konflikti i rolit;
– mungesa e promovimit;
– vështirësia në delegimin e punëve;
– puna jo e mirë në grup;
– mungesa e pjesëmarrjes në vendimmarrje;
– trajtimi i pabarabartë në punë;
– angazhimi në detyra të vështira ;
– niveli ulët i pagës.
Burimet e stresit
- Personal – duke interpretuar negativisht atë që shohim dhe dëgjojmë
- Ambiental – trafiku, zhurma, hapësirë zyre joefikase
- Social – punë, familje, marrëdhënie
- Fizike – dhimbje kronike, pagjumësi
Shkaqet e stresit
Shkaqet e jashtme të stresit:
- Familja
- Puna
- Shoqëria
Shkaqet e jashtme të stresit – familja
- Vdekja e bashkeshortit/es
- Divorci
- Rënia në burg
- Sëmundja e një pjesëtari të familjes
- Vdekja e një anëtari të familjes
- Shkollimi i fëmijës
- Mungesa e strehimit
- Martesa, etj
Shkaqet e jashtme të stresit – puna
- Profesioni
- Kërkesat e punës
- Afatet kohore
- Mbingarkesa në punë
- Përgjegjësia
- Kushtet fizike të punës, etj
Shkaqet e jashtme të stresit – shoqëria
- Statusi social
- Edukimi
- Seksi
- Socializimi
- Statusi i emigracionit ose gjuhës
- Presioni i bashkëmoshatarëve apo shkaqeve të tjera të margjinalizimit shoqëror
Shkaqet e brendshme të stresit:
- Pesimizmi
- Pamundësia për të kaluar situatat e pasigurta
- Mungesa e fleksibilitetit
- Mendimet negative
- Pritshmëri jorealiste/perfeksionizëm
- Të duash gjithçka ose asgjë
Programi për ngritjen e kapaciteteve psiko-sociale
“Vlerësimi i nevojave psiko-sociale në Shqipëri për menaxhimin e stresit te ofruesit e kujdesit shëndetësor parësor në rajonin e Ballkanit” Prill, 2016
Rezultatet
- Mars – prill 2016 u intervistuan 40 mjekë dhe infermierë në kujdesin shëndetësor parësor në qytetin e Tiranës dhe fshatrat përreth
- 10 intervista me infermierë, 10 me mjekë në QSH në qytet
- 10 intervista me infermierë, 10 me mjekë në 10 fshatra
Burimet e stresit të personelit të KSHP:
- Pagat e ulëta – të gjithë të intervistuarit e vlerësuan si burim kryesor të stresit pagën e ulët dhe mungesën e resurseve
- Mbingarkesa e punës – u konstatua në shumicën e QSH të Tiranës
- Sjellja e pacientit dhe mungesa e specialistëve – ishte burim stresi për QSH në fshatra
- Transporti – stresor i madh për fshatrat
- Komunikimi me pacientët – stresor në qytet dhe fshatra
- Infrastruktura dhe objektet e QSH – në shumicën e QSH
- Ankesat e pacientëve – burim stresi për të gjithë të intervistuarit
- Mungesa e medikamenteve dhe paisjeve – burim stresi qytet/fshat
- Siguria e stafit – stresor për të gjithë të intervistuarat femra (abuzimi verbal, fizik, frika ndaj sëmundjeve infektive)
- Mungesa e respektit dhe vlerësimit – roli i medias problem madhor në qytet
- Trajnimet dhe ngritja e kapaciteteve – kërkesë nga të gjithë
- Menaxhimi i qendrave të KSHP – shumica mendojnë se drejtori nuk mund të ndryshojë sistemet
- Infermierët kanë raportuar nivel stresi më të lartë sesa mjekët
- Të gjithë raportuan nivel stresi më të lartë për kolegët sesa për veten e tyre
Mekanizmat e përballjes me stresin
- Kafeja – mekanizmi kryesor i përballimit të stresit (me kolegë, miq, familjarë)
- Relaksimi
- Leximi
- Lutja
- Biseda me miq, familjarë
- Shmangia e të menduarit për çdo gjë
- Të menduarit pozitivisht
- Ecja
- Këndimi
Rekomandime:
- Mbështetje morale ndaj stafit, mbrojtje nga publiciteti negativ.
- Asistencë për planifikimin e takimeve për pacientët, personelin administrativ.
- Rivendosja e çertifikatës së vlerësimit dhe/ose ceremonitë e vlerësimit.
- Shpërndarje e ngarkesës së punës.
- Takime të rregullta të stafit, konsultime ndërsektoriale dhe mbikëqyrje e strukturuar.
- Trajnime për çështjet e shëndetit mendor
- Organizimi i aktiviteteve të stafit (si udhëtime në terren për stafin).
- Edukim shëndetësor i komunitetit
- Trajnime të rregullta të stafit për teknikat e menaxhimit të stresit.
Ҫfarë është stresi?
- Stresi është reagimi i mendjes dhe trupit për të ndryshuar
- Nuk është një sëmundje
- Por nëse stresi është intensiv dhe vazhdon për disa kohë, kjo mund të sjellë probleme të shëndetit mendor dhe fizik (psh depresion, shok traumatik, sëmundje të zemrës)
Përkufizimi i stresit
“Një gjendje e mosbalancimit psikologjik dhe fiziologjik që vjen nga pabarazia midis kërkesës së situatës dhe aftësisë dhe motivimit të individit për të pëmbushur këto nevoja”
Burimet e stresit në punë:
- Profesioni
- Kërkesat e punës
- Afatet kohore
- Mbingarkesa e punës
- Përgjegjësia
- Kushtet fizike të punës, etj
Llojet e stresit:
- Stresi mund të jetë pozitiv ose negativ
– Stresi pozitiv (Eustresi) – kur situata ofron një mundësi për një person që të fitojë apo arrjë qëllimet, shërben si motivues për performancë maksimale
– Stresi negativ (Distresi) – ndjenjë e pakëndshme kur një person përballet me problemet sociale, fizike, organizative dhe emocionale dhe ngecjes prapa në përgjegjësitë e tij - Gjeneral (më i përhapuri, largohet për 1-2 ditë pa ndërhyrje)
- I akumuluar (akumulohet në trup duke vështirësuar shpërfilljen e pasojave serioze fizike, ankth serioz mendor)
- Akut traumatik (vjen nga incidente kritike, prodhon stres të konsiderueshëm psikologjik dhe është reagim normal ndaj ngjarjeve jonormale)
- Post traumatik (është i rëndë si pasojë e traumave psikologjike të rënda, incidente kritike, jep ndryshime që zgjasin)
Shenjat e stresit:
- Fizike
- Emocionale
- Të sjelljes
- Konjitive
Shenjat fizike
- Dhimbje
- Diarre ose kapsllëk
- Të përziera, marramendje
- Dhimbje gjoksi, takikardi
- Humbja e dëshirës seksuale
- Ftohje të shpeshta ose grip
Shenjat emocionale
- Depresioni
- Ankthi dhe axhitimi
- Rënie e humorit, nervozizëm ose zemërim
- Tronditja
- Vetmia dhe izolimi
- Probleme të tjera mendore ose emocionale
Shenjat e sjelljes
- Ҫrregullim i të ushqyerit
- Ҫrregullim i gjumit
- Izolimi
- Papërgjegjshmëria
- Alkoolizmi, duhanpirja ose marrja e ilaçeve
- Tike nervore
Shenjat konjitive
- Probleme me kujtesën
- Rënie e përqëndrimit
- Gjykim i dobët
- Pesimizëm
- Anksiozitet
- Brengosje e vazhdueshme
Faktorët që ndikojnë në zbutjen e stresit:
- Rrethi mbështetës (anëtarët e familjes, miqtë, të afërmit)
- Vetëkontrolli (vetëbesimi, aftësitë për të ndikuar në ngjarje, përballja me sfidat)
- Qëndrimi dhe perspektiva (këndvështrimi i jetës, optimizmi, shpresa)
- Kontrolli i emocioneve (aftësia për të identifikuar dhe trajtuar mirë emocionet)
- Njohuritë dhe përgatitja (sa më shumë informacion – aq më lehtë përballohet stresi)
Adaptimi me stresin…
Varet nga:
- Burimet e stresit
- Llojet e stresit
- Faktorët personal
Fazat e adaptimit të stresit
- Reagimi i alarmit (takikardi, rritje e adrenalinës)
- Rezistenca (nervozizëm, zhgënjim, përqendrim i dobët)
- Lodhja (nga stresi i zgjatur ose kronik, depresion, ankth, rënie e imunitetit)
Teknikat e menaxhimit
Pranimi i stresit
Disa burime stresi janë të pashmangshme psh, vdekja e një të dashuri
Pranimi i stresit
- Mos u mundoni të kontrolloni të pakontrollueshmen, përqëndrohuni në gjërat që mund të kontrolloni
- Shikoni anën pozitive “Ajo që nuk na vret, na bën më të fortë“
- Ndani ndjenjat tuaja, bisedoni me një mik të besuar ose terapist
- Mësoni të falni, lirojeni veten nga energjia negative duke falur dhe duke vazhduar përpara
Krijo kohë për argëtim dhe relaksim
Mënyra të shëndetshme për t’u larguar nga stresi:
- Dil shëtitje
- Kalo kohë në natyrë
- Telefono një mik të mirë
- Lexo një libër të mirë
- Dëgjo muzikë
- Shiko një film komedi
- Masazh
- Përsiatje
- Yoga
- Aromaterapi
- Hidroterapi
- Frymëmarrje diafragmatike
- Meditimi
- Menaxhimi i kohës
- Komunikimi i sinqertë
- Të kërkuarit ndihmë
Mënyra jo të shëndetshme të menaxhimit të stresit:
- Varësia nga alkooli, droga, seksi, bixhozi, etj
- Duhanpirja
- Mbi-ngrënie
- Të qenurit perfeksionist
